انرژی‌های تجدیدپذیر در کنار طبیعت؛ گذار انرژی بدون تخریب

چشم‌انداز انرژی/ تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و تخریب اکوسیستم‌ها، بسیاری از جوامع و زیست‌بوم‌ها را تهدید می‌کنند. کاهش تنوع زیستی، افزایش دما و رویدادهای شدید آب‌وهوایی هر سال مشکلات گسترده‌ای ایجاد می‌کنند و نیاز فوری به راه‌حل‌های پایدار انرژی را برجسته می‌سازد. در همین راستا، آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) در گزارش جدید خود، شش اصل جهانی ارائه کرده است که مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را به گونه‌ای همسو با طبیعت و حفاظت از اکوسیستم‌ها هدایت می‌کند. این اصول، راهنمایی عملی برای احداث و بهره‌برداری از توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی فراهم می‌کنند تا ضمن تولید انرژی پاک، حفاظت از تنوع زیستی و جوامع محلی نیز تضمین شود. انرژی خورشیدی و بادی، به‌عنوان سریع‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین فناوری‌ها برای استقرار، نقش کلیدی در گذار انرژی دارند. با این حال، توسعه آن‌ها باید پیامدهای کاربری زمین، اثرات بر اکوسیستم‌ها و جوامع محلی را نیز در نظر گیرد. برای کاهش اثرات منفی، حفظ و تقویت تنوع زیستی و تضمین پایداری بلندمدت پروژه‌ها، شش اصل زیر ارائه شده‌اند:

اصل اول: شتاب‌بخشی به توسعه انرژی همسو با طبیعت

این اصل بر رویکرد یکپارچه برای شناسایی مناطقی با پتانسیل بالای تولید انرژی تجدیدپذیر و حداقل اثرات زیست‌محیطی تأکید دارد. نمونه‌ای از این رویکرد در کرواسی مشاهده می‌شود، جایی که مکان‌یابی هوشمند با ادغام داده‌های زیست‌محیطی و اجتماعی با پتانسیل انرژی خورشیدی و بادی، زمین‌هایی را شناسایی می‌کند که برای توسعه مناسب بوده و از مناطق حساس اکولوژیکی یا مکان‌های فرهنگی مهم دوری می‌کنند.

اصل دوم: استفاده هم‌زمان یا چندگانه

این اصل بر اولویت دادن به سایت‌هایی تأکید دارد که پیش‌تر تغییر یافته‌اند و امکان استفاده دوگانه یا چندگانه از سازه‌ها و زمین‌های موجود را فراهم می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد که این مناطق اصلاح‌شده به اندازه کافی وجود دارند تا نیازهای انرژی جهانی را تأمین کنند. نمونه‌ها شامل زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌ها، پارکینگ‌ها، زمین‌های تخریب‌شده و سایت‌های قهوه‌ای (brownfield) هستند. مثالی در چین نشان می‌دهد که ادغام فعالیت‌های شیلات با نیروگاه‌های خورشیدی موجب استفاده بهینه‌تر از زمین و افزایش بهره‌وری می‌شود، زیرا سایه ایجادشده توسط پنل‌ها دما را تنظیم و رشد جلبک‌ها را کاهش می‌دهد و در نتیجه بهره‌وری کل افزایش می‌یابد.

اصل سوم: حفاظت، بازسازی و تقویت اکوسیستم‌ها

اصل سوم بر برنامه‌ریزی پیشگیرانه برای حفاظت از اکوسیستم‌ها تأکید دارد، با اقداماتی مانند پرهیز از آسیب، بازگرداندن سایت‌ها به وضعیت اولیه یا جبران خسارت‌های اجتناب‌ناپذیر. نمونه برجسته‌ای از اجرای این اصل در بریتانیا مشاهده می‌شود، جایی که ScottishPower Renewables در بزرگ‌ترین مزرعه بادی خشکی بریتانیا (Whitelee) پروژه گسترده بازسازی تورب‌زارها (peatland) را اجرا کرده و فضاهای عمومی و مسیرهای پیاده‌روی برای جوامع محلی ایجاد کرده است، که هم به حفاظت از محیط‌زیست کمک می‌کند و هم حمایت عمومی را جلب می‌نماید.

اصل چهارم: پایش و مدیریت تطبیقی

اکوسیستم‌ها پویا و پیچیده‌اند، بنابراین باید از رویکردهای مدیریت تطبیقی و فناوری‌های پیشرفته استفاده شود تا به شواهد جدید درباره جابه‌جایی حیات‌وحش یا رشد گیاهان پاسخ داده شود. به‌عنوان مثال، نیروگاه بادی Masdar در ازبکستان از هوش مصنوعی برای تنظیم عملیات خود استفاده می‌کند تا پرندگان شکاری و دیگر گونه‌های حساس حفاظت شوند.

اصل پنجم: افزایش طول عمر مفید پروژه‌ها

این اصل شامل اقداماتی است که چرخه عمر پروژه‌های موجود را افزایش می‌دهند و بدون نیاز به ساخت‌وساز جدید، انرژی تولید می‌کنند. جایگزینی تجهیزات قدیمی با تجهیزات نو می‌تواند بازدهی و قابلیت اطمینان را بازیابی کند. نمونه عملی این اقدام در هند مشاهده می‌شود، جایی که شرکت Narasus Spinning Mills پس از جایگزینی توربین‌های بادی قدیمی، تولید سالانه برق خود را بیش از دو برابر افزایش داد.

اصل ششم: مشارکت فعال جوامع محلی

این اصل در تمام مراحل توسعه پروژه‌ها ضروری است. مشورت و مشارکت جوامع محلی برای دستیابی به حمایت عمومی و بهره‌گیری از دانش بومی و علمی الزامی است. به عنوان مثال در سیرالئون، قانون بر اخذ رضایت آزادانه، آگاهانه و پیشینی (FPIC) برای هر پروژه صنعتی تأکید دارد. در هلند نیز توسعه شبکه برق با مشارکت حدود ۷۰۰ شهروند و ذی‌نفعان طراحی شد تا بین حمایت عمومی و نیازهای فنی و بودجه‌ای توازن ایجاد شود.

این شش اصل، حاصل تحلیل مشترک «ائتلاف برای اقدام» (Coalition for Action) و اعضای CLEANaction هستند و با هدف کاهش اثرات منفی، حفظ و تقویت تنوع زیستی و تضمین پایداری بلندمدت پروژه‌ها طراحی شده‌اند. نمونه‌های جهانی از کرواسی، چین، بریتانیا، هند، سیرالئون و ازبکستان نشان می‌دهند که این اصول در عمل قابل پیاده‌سازی هستند و می‌توانند به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در هماهنگی با طبیعت کمک کنند.

لینک کوتاه شده : Energyhorizon.ir/n/dfad0