روایتی ایتالیایی از آینده انرژی: هوشمند، پاک، منعطف

چشم‌انداز انرژی/ در دو نقطه‌ی متفاوت از نقشه‌ی ایتالیا، آینده‌ی انرژی در حال شکل‌گیری است. تریسته، شهر بندری در شمال‌شرق کشور، با قدمتی چند قرنی و زیرساخت‌هایی که برخی از آن‌ها از دوران پادشاهی اتریش-مجارستان به جا مانده‌اند، و میلان، پایتخت صنعتی، اقتصادی و فرهنگی ایتالیا با بافت شهری متراکم و تاریخی، اکنون پیشگام تحولاتی در عرصه برق‌رسانی شده‌اند که فراتر از نوسازی ساده است.
با همکاری شرکت زیمنس و دو شرکت خدمات انرژی یعنی AcegasApsAmga  در تریسته و Unareti  در میلان، شبکه‌های سنتی برق این شهرها به سیستم‌های هوشمند، انعطاف‌پذیر و دیجیتال‌محور تبدیل شده‌اند که نه‌فقط برای امروز، بلکه برای چالش‌های پیچیده دنیای فردا طراحی شده‌اند.

تریسته؛ از شبکه‌ای ناهمگون تا پلتفرمی برای برق آینده

در شهر بندری تریسته، جایی که کشتی‌های کروز، اتوبوس‌های برقی، و ایستگاه‌های تغذیه برق ساحلی تقاضای عظیمی برای انرژی ایجاد کرده‌اند، شبکه برق شهری با چالشی جدی روبه‌رو شده بود. شبکه‌ای که از ترکیب ولتاژهای مختلف تشکیل شده و برخی از اجزای آن بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارند، در نگاه اول به‌نظر نمی‌رسید بتواند این بارهای جدید را تحمل کند.

اما همین «نقشه‌ی ولتاژی به‌هم‌ریخته»، با رویکردی نو و نگاه سیستمی، اکنون به فرصتی برای انعطاف‌پذیری بالا در مدیریت انرژی تبدیل شده است. پائولو مانیا، رئیس بخش عملیات در AcegasApsAmga، می‌گوید: «این پیچیدگی تاریخی به ما انعطاف‌پذیری غیرمنتظره‌ای داده است. به‌جای انتظار برای اتصال از شبکه سراسری، می‌توانیم به‌صورت محلی بارهای عظیم مثل برق‌رسانی به بندر را پشتیبانی کنیم.»

کلید این موفقیت، دیجیتال‌سازی شبکه است. با استفاده از پلتفرم Gridscale X زیمنس – یک نرم‌افزار ماژولار پیشرفته برای مدیریت شبکه – و ترکیب آن با سامانه‌های پیش‌بینی و پایش بلادرنگ، اکنون اپراتورهای شبکه در تریسته می‌توانند بار و ولتاژ را حتی در پایین‌ترین سطوح شبکه یعنی در سطح محله‌ها و خانوارها به‌صورت پویا تنظیم کنند.

بیش از ۹۰٪ مشترکان شبکه برق تریسته اکنون مجهز به کنتورهای هوشمند هستند که هر ۱۵ دقیقه یک‌بار داده‌های مصرف برق را ارسال می‌کنند. این داده‌ها وارد مرکز کنترل راه دور شده و در آنجا، اپراتورها نه‌تنها وضعیت پست‌های برق، بلکه تبادل انرژی میان خانه‌ها و شبکه را نیز زیر نظر دارند؛ چرا که بسیاری از این منازل اکنون دارای سیستم‌های خورشیدی هستند و برق مازاد خود را به شبکه تزریق می‌کنند.

با کمک این زیرساخت، اپراتور می‌تواند با پیش‌بینی فشار شبکه تا ۲۴ ساعت آینده، تصمیماتی هوشمند برای پخش بار اتخاذ کند: مثلاً از پایانه‌های اتوبوس‌رانی یا برخی ساختمان‌ها بخواهد مصرف خود را در ساعاتی خاص به‌تعویق بیندازند. این یعنی شکل‌گیری رفتار تعاملی مصرف‌کننده و تبدیل خانه‌ها به عناصر فعال و تولیدگر در شبکه.

مائوریتسیو بیگولونی، رئیس بخش راهکارهای شبکه زیمنس در ایتالیا، این سیستم را چنین توصیف می‌کند: «گویی خانه‌ی شما به یک نیروگاه کوچک تبدیل شده. این سیستم مثل کمک‌خلبان عمل می‌کند، تصمیم‌گیری را تسهیل می‌کند اما همچنان انسان ناظر اصلی است.»

به بیان دیگر، شبکه برق تریسته دیگر یک ساختار ثابت و منفعل نیست، بلکه به یک ارگانیسم زنده و پویا تبدیل شده است که بسته به شرایط آب‌وهوایی، مصرف محلی، و تولید توزیع‌شده، در لحظه واکنش نشان می‌دهد.

میلان؛ تحول پنهان زیر خیابان‌های تاریخی

در حالی که تریسته با تنوع ولتاژ روبه‌رو بود، چالش اصلی در میلان به موضوع فضا، تراکم شهری و محدودیت‌های میراث معماری بازمی‌گشت. شهر هر روز بیشتر الکتریکی می‌شود: خودروهای برقی، پمپ‌های حرارتی، پنل‌های خورشیدی و افزایش مصرف خانگی، همگی فشار مضاعفی به شبکه وارد می‌کنند.

با توجه به اینکه ساخت‌وساز در محله‌های تاریخی بسیار محدود و پرهزینه است، شرکت Unareti به‌دنبال راهکاری نوآورانه و فشرده بود. نتیجه، بهره‌گیری از کلیدهای قطع و وصل با عایق گازی بدون گاز گلخانه‌ای SF6 بود؛ تجهیزاتی که هم از نظر ابعاد کوچک‌ترند و هم از نظر زیست‌محیطی پاک‌تر.

لوکا کاوالتو، رئیس مدیریت دارایی‌های زیرساخت در گروه a2a، می‌گوید: «گاز SF6 یکی از قوی‌ترین گازهای گلخانه‌ای جهان است؛ پتانسیل گرمایش آن ۲۴٬۳۰۰ برابر CO2 است. اتحادیه اروپا استفاده از آن را از ۲۰۲۶ در سطوح خاص ولتاژی ممنوع می‌کند.»

پروژه میلان، نخستین بهره‌برداری واقعی از فناوریBlue GIS  در ایتالیاست که از هوای تمیز به‌عنوان عایق طبیعی بهره می‌برد. این پروژه تنها یک دستاورد فنی نیست؛ بلکه به گفته مارکو راستلی از زیمنس ایتالیا، ظرف مدت کمتر از دو سال، یک پست برق ایمن، کم‌حجم و نیمه‌زیرزمینی در مرکز میلان ساخته شده که با کمترین دخالت در محیط شهری، توانسته به برق‌رسانی حمل‌ونقل، توسعه پمپ‌های حرارتی و ادغام انرژی خورشیدی در قلب شهر پاسخ دهد.

آینده‌ای فراتر از شبکه؛ معماری انرژی نوین

پروژه‌های تریسته و میلان نشان می‌دهند که تحول در حوزه انرژی الزاماً به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ یا ساخت‌وسازهای عظیم نیاز ندارد؛ بلکه با نگاه سیستمی، نوآوری نرم‌افزاری و مشارکت اجتماعی می‌توان ساختارهای سنتی را به شبکه‌های هوشمند تبدیل کرد.

در میلان، حفاظت از زیبایی‌شناسی شهری با فناوری سبز ترکیب شده. در تریسته، از میراث پیچیده شبکه‌های قدیمی به‌عنوان مزیت رقابتی استفاده شده است. نقطه مشترک هر دو؟ دیجیتال‌سازی شبکه و عبور از زیرساخت‌های منفعل به اکوسیستم‌های زنده.

همان‌گونه که سابین ارلینگهاگن، مدیرعامل نرم‌افزار شبکه زیمنس می‌گوید: «هرچه پیچیدگی شبکه‌ها بیشتر می‌شود، راه‌حل ما باید هوشمندتر و دیجیتالی‌تر شود.»

ایتالیا؛ الگویی برای گذار انرژی اروپا

در چشم‌انداز بلندمدت اروپا برای دستیابی به آینده‌ای بدون کربن، تجربه دو شهر ایتالیایی نقشه‌راهی ارزشمند در اختیار سیاست‌گذاران و فعالان حوزه انرژی قرار می‌دهد. ترکیبی از میراث، فناوری، و نگاه انسانی به شهر؛ الگویی که می‌گوید توسعه پایدار نه فقط ممکن، بلکه ضروری است.

لینک کوتاه شده : Energyhorizon.ir/n/eef1c